သင်နှင့် သင့်ပတ်ဝန်းကျင်ရှိလူများကို သတိမပြုမိဘဲ ကြောက်လန့်နေသော "စီးကရက်" ၏ အန္တရာယ်များကို လူအများက မေ့လျော့နေပေမည်။ စီးကရက်မီးခိုးတွင် နီကိုတင်း (စွဲလမ်းစေသောပစ္စည်း)၊ ဓာတုပစ္စည်း ၇,၀၀၀၊ အဆိပ် ၂၅၀ ကျော်နှင့် ကင်ဆာရောဂါ ၇၀ ကျော်တို့ ပါ၀င်သည်ဟူသော ထိတ်လန့်ဖွယ်ရာ အချက်အလက်များကို ထုတ်ဖော်ပြသခဲ့သည်။ ဆေးလိပ်ရှည်လေ ဆေးလိပ်ပိုရှည်လေဖြစ်သည်။ သင့်အသက်ကိုတိုစေသော ရောဂါအန္တရာယ် များလေလေဖြစ်သည်။ သင်ကိုယ်တိုင်ဆေးလိပ်မသောက်ရင်တောင် သင့်ပတ်ဝန်းကျင်ကလူ (Second Hand Smoker) ကိုလည်း သက်ရောက်မှုရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် စီးကရက်မီးခိုးရဲ့ အဆိပ်သက်ရောက်မှုက ဆေးလိပ်သောက်တာလိုပဲ အန္တရာယ်ရှိနိုင်ပါတယ်။

အထူးသဖြင့် ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်များ၊ မွေးကင်းစကလေးများနှင့် ကလေးများသည် ဆေးလိပ်သောက်သူများ သို့မဟုတ် စီးကရက်မီးခိုးငွေ့ရှိသော ပတ်ဝန်းကျင်အနီးတွင် မနေသင့်ပါ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ၎င်းသည် အချင်းမှတဆင့် သွေးများ လျော့နည်းသွားစေသည်။ သန္ဓေသားကို ထိခိုက်စေတယ်။ ပုံမှန်ထက် အာဟာရဓာတ် လျော့နည်းစေတယ်။ ကိုယ်ဝန်ပျက်ကျနိုင်ခြေ သို့မဟုတ် မွေးကင်းစကလေးငယ်များကို ကိုယ်အလေးချိန်လျော့စေသည်။ ဦးနှောက်ထဲသို့ ဝင်ရောက်သော အောက်ဆီဂျင်ပမာဏ လျော့နည်းသွားသည်။ နီကိုတင်းသည် အချင်းအတွင်းသို့ စိမ့်ဝင်နိုင်လျှင် ၎င်းသည် သန္ဓေသား၏ ဦးနှောက်ကို ထိခိုက်စေနိုင်ပြီး ကလေး၏ ဉာဏ်ရည်နှင့် အပြုအမူကိုလည်း ထိခိုက်စေနိုင်သည်။

အဆုတ်ကင်ဆာ

အဆုတ်ကင်ဆာကို အဖြစ်များသော ကင်ဆာဟု သတ်မှတ်သည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ စာရင်းဇယားများအရ တွေ့ရှိရပါသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် အဆုတ်ကင်ဆာသည် အမျိုးသားများတွင် ဒုတိယ အဖြစ်အများဆုံး ကင်ဆာဖြစ်ပြီး အမျိုးသမီးများတွင် စတုတ္ထ အဖြစ်အများဆုံး ကင်ဆာသည် နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း လူပေါင်း 1.8 သန်းခန့် ရှိကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။

အဆုတ်ကင်ဆာဟာ အဖြစ်အများဆုံး ကင်ဆာမဟုတ်ပေမယ့်၊ သို့သော် အဆုတ်ကင်ဆာသည် အဆုတ်ကင်ဆာသည် ပြင်းထန်သောရောဂါဖြစ်ပြီး ပျံ့နှံ့လာသောအခါတွင် ကင်ဆာကို မကြာခဏတွေ့ရသောကြောင့် နံပါတ် (၁) သေဆုံးနှုန်းရှိသည့် ကင်ဆာဖြစ်သည်။ သေတဲ့အထိ ပြင်းထန်တယ်။ ရင်သားကင်ဆာ သို့မဟုတ် ဆီးကျိတ်ကင်ဆာကဲ့သို့ လူပိုများသော အခြားကင်ဆာများပင်။ ဒါပေမယ့် ဒီကင်ဆာတွေက အဆုတ်ကင်ဆာလောက် သေစေတာမဟုတ်ပါဘူး။

စီးကရက်နှင့် အဆုတ်ကင်ဆာ

အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ချေ၏ အဓိကအကြောင်းရင်းများမှာ ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း အပါအဝင် အခြားလက်သုံးဆေးလိပ်များဖြစ်သည်။ ဆိုလိုတာက ငါကိုယ်တိုင် ဆေးလိပ်မသောက်ဘူး။ ဒါပေမယ့် တခြားသူတွေဆီကနေ စီးကရက်မီးခိုးတွေ ရခဲ့တယ်။

အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ချေရှိသော အခြားအကြောင်းရင်းများမှာ ရေဒွန်ဓာတ်ငွေ့၊ ကျောက်ဂွမ်းနှင့် အဆုတ်ကင်ဆာ၏ မိသားစုရာဇဝင်တို့ ပါဝင်သည်။

ဆေးလိပ်မသောက်ခင် အဆုတ်ကင်ဆာသည် ရှားပါးသောရောဂါဖြစ်သည်။ ဒါပေမယ့် နောက်ပိုင်းမှာ ဆေးလိပ်သောက်တာ များလာတယ်။ ယင်းကြောင့် အဆုတ်ကင်ဆာသည် ဤကမ္ဘာကြီးတွင် အများအပြားဖြစ်ပွားစေသည်။ အဲဒါကို နောက်ပိုင်းမှာ လေ့လာမှုတွေက တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။ စီးကရက်သောက်ခြင်းသည် အဆုတ်ကင်ဆာအတွက် အဓိကအန္တရာယ်တစ်ခုဖြစ်သည်။

စီးကရက်များတွင် ကင်ဆာဖြစ်စေနိုင်သော အမျိုးအစားများစွာရှိပြီး အထူးသဖြင့် ကတ္တရာစေးသည် အဆုတ်ကို အဆုတ်ထဲတွင် ကတ္တရာကပ်နေသည့်ပုံပေါက်စေသည်။ ခန့်မှန်းထားကြပါတယ်။ စီးကရက်မရှိရင် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှာ အဆုတ်ကင်ဆာကို 80 – 90% လျှော့ချနိုင်မယ်။

သို့သော် ထိုင်းလူမျိုးများကဲ့သို့သော အာရှလူမျိုးများတွင် အဆုတ်ကင်ဆာ၏ အထူးလက္ခဏာတစ်ရပ် ရှိသည်- ထိုင်းလူမျိုးများတွင် ဖြစ်ပွားသော ကင်ဆာများ၏ ၄၀ – ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းကြောင့် မဟုတ်ပါ။ သို့သော် ၎င်းသည် ဆဲလ်အတွင်းရှိ အချို့သော မျိုးဗီဇများ၏ မူမမှန်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် ကင်ဆာဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။

ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းသည် အဆုတ်ကင်ဆာ ဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုများသည်။

စီးကရက်သောက်ခြင်းသည် အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေကို တိုးစေရုံသာမက။ ဒါပေမယ့် စီးကရက်မှာ ကင်ဆာဖြစ်စေနိုင်တဲ့ ပစ္စည်းတွေ အများကြီးပါတာကြောင့် ရင်သားကင်ဆာ၊ ဆီးအိမ်ကင်ဆာ အစရှိတဲ့ ကင်ဆာအမျိုးအစားတိုင်းလိုလို ဖြစ်နိုင်ချေရှိပါတယ်။ ကင်ဆာအမျိုးအစားများစွာကို ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။

အဆုတ်ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာများနှင့် ရောဂါရှာဖွေခြင်း။

အဆုတ်ကင်ဆာ စသည့် လက္ခဏာများ

• ချောင်းဆိုး
• ပင်ပန်းလွယ်တယ်။
• ကိုယ်အလေးချိန်ကျခြင်း။
• စွမ်းအင်မရှိပါ။
• အစားအသောက်ပျက်ခြင်း။
• ခန္ဓာကိုယ် သို့မဟုတ် အရိုးနာကျင်ခြင်း။

ဤလက္ခဏာများသည် ကင်ဆာအတွက် အတိအကျမဟုတ်သော်လည်း ဆေးလိပ်သောက်ပြီးသူများတွင် ပိုအဖြစ်များကြောင်း တွေ့ရှိရပေသည်။ ကင်ဆာရောဂါလက္ခဏာများ မပေါ်ပေါက်မီတွင် ၎င်းသည် နောက်ကျသောအဆင့်တွင် ဖြစ်တတ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဆရာဝန်များက အသက် 30 နှစ်အထက် ဆေးလိပ်သောက်သူများ (ဆေးလိပ်သောက်သည့် ဗူးအရေအတွက်နှင့် တွက်ချက်ပါက ဆေးလိပ်သောက်သည့်နှစ်အရေအတွက်၊ ဥပမာ- တစ်နေ့လျှင် 2 ထုပ်။ = 2×15 = 30 pack year စသည်ဖြင့်) သို့မဟုတ် 15 နှစ်အောက် ဆေးလိပ်ဖြတ်ဖူးသူများ၊ Low Dose CT Chest check (အဆုတ်၏ computed tomography) တစ်ကြိမ်လာပါ။ အစောပိုင်းအဆင့် အဆုတ်ကင်ဆာကို ရှာဖွေခြင်း (Lung Cancer Screening) ကို ရှာဖွေရန် တစ်နှစ်။ ပျောက်ကင်းရန် အခွင့်အလမ်းပိုများသည်။

ကုသနေသောဆရာဝန်သည် သံသယဖြစ်လျှင် တစ်ရှူးကိုအတည်ပြုရန် အဆုတ်အသားစဥ်စစ်ဆေးရန် ပေးပို့မည်ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်ကြောင်း အတည်ပြုပြီးနောက်၊ CT သို့မဟုတ် PET/CT ဖြင့် ရောဂါ၏အဆင့်ကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်ရန် နောက်ထပ်ကုသမှုများစီစဉ်ရန်အတွက် ဦးနှောက် MRI ဖြင့် လုပ်ဆောင်မည်ဖြစ်သည်။

အဆုတ်ကင်ဆာကုသမှု

ပထမအဆင့်ဖြစ်လျှင် ခွဲစိတ်ကုသမှုကို ဓာတ်ရောင်ခြည်နှင့် ဓာတုကုထုံးများနှင့်အတူ အသုံးပြုမည်ဖြစ်သည်။ လူနာပေါ် မူတည် ကင်ဆာအရွယ်အစား ကင်ဆာ၏တည်နေရာ အကယ်၍ ၎င်းသည် ပျံ့နှံ့သည့်အဆင့်တွင် သို့မဟုတ် “အဆင့် 4” ဟုလူသိများပါက၊ ဆေးဝါးကုသမှုကို အသုံးပြုမည်ဖြစ်သည်။ ဆေးဝါးများတွင် ဓာတုကုထုံး၊ ပစ်မှတ်ထားကုထုံး သို့မဟုတ် ခုခံအားကုထုံးများ ပါဝင်သည်။ ၎င်းသည် အဆုတ်ကင်ဆာကို ကုသရာတွင် အသုံးပြုသည့် ဆေးဝါးအမျိုးအစားသစ်ဟု ယူဆရပြီး လွန်ခဲ့သည့် 4 မှ 5 နှစ်အတွင်း အသုံးပြုခဲ့သည်။

နှစ် 20 မှ 10 နှစ်များအတွင်း အဆုတ်ကင်ဆာကုသမှုသည် အသစ်အဆန်းမဟုတ်ပေ။ ၎င်းသည် ဤရောဂါခံစားနေရသူများကြားတွင် စောစောစီးစီးနှင့် ပျံ့နှံ့သေဆုံးမှုများစွာကို ဖြစ်စေသောကြောင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ အသင်းအဖွဲ့အသီးသီးမှ အဆုတ်ကင်ဆာကုသဆေးအတွက် သုတေသနကို ရန်ပုံငွေထောက်ပံ့ကာ ပံ့ပိုးပေးခဲ့ကြသည်။ ၎င်းသည် လွန်ခဲ့သော 10 နှစ်အတွင်း ကင်ဆာကုသမှုတွင် အရှိန်အဟုန်ဖြင့် တိုးတက်ခဲ့သည်။ ကုသမှုက ပိုကောင်းပေမယ့် သက်တမ်းပိုရှည်သည်။ ဒါပေမယ့် ကင်ဆာကြောင့် သေဆုံးရတဲ့ နံပါတ် (၁) အဖြစ် သတ်မှတ်ခံရသေးတာမို့ ဆေးလိပ်ဖြတ်ဖို့ ကူညီပေးလိုက်ပါ။ အန္တရာယ်အချက်များ လျှော့ချရန် အဆုတ်ကင်ဆာဖြစ်လျှင် အစောပိုင်းအဆင့်တွင် တွေ့ရှိနိုင်သည်။ ပျောက်ကင်းဖို့ အခွင့်အလမ်းရှိပါတယ်။